Institucije Bosne i Hercegovine potpisale su krajem septembra ove godine više sporazuma i memoranduma o saradnji s ruskim subjektima koji se nalaze pod međunarodnim sankcijama, što je izazvalo ozbiljne kritike domaće i međunarodne javnosti. Posebno je problematično to što su sporazumi zaključeni s institucijom koju su sankcionirale i Evropska unija i Sjedinjene Američke Države – dva ključna vanjskopolitička partnera BiH.
Ko je potpisao sporne memorandume
Memorandumi o saradnji potpisani su s Federalnom agencijom za tehničku regulativu i mjeriteljstvo Ruske Federacije – Rosstandardtom. U ime Bosne i Hercegovine dokumente su potpisali:
Staša Košarac, ministar vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH
Milica Ristović-Krstić, direktorica Instituta za mjeriteljstvo BiH
Aleksandar Todorović, direktor Instituta za standardizaciju BiH
Potpisivanje je obavljeno tokom sastanka delegacija BiH i Rusije u Sočiju 24. septembra, na marginama zasjedanja Međuvladine komisije BiH i Ruske Federacije.
Rosstandard pod sankcijama EU i SAD-a
Rosstandard se od decembra 2023. godine nalazi pod sankcijama Evropske unije zbog podrške ruskom vojnom i industrijskom kompleksu nakon agresije na Ukrajinu. Sankcije su uvedene i od strane SAD-a, Japana i Švicarske, a američki Ured za kontrolu strane imovine (OFAC) ovu agenciju je označio kao dio ruskog aparata koji doprinosi jačanju vojne moći Moskve.
Upravo zbog toga je Evropska komisija u Izvještaju o napretku BiH za 2025. godinu posebno ukazala na ove sporazume, upozorivši da BiH mora jačati kapacitete za provođenje međunarodnih restriktivnih mjera i sankcija s kojima se formalno uskladila.
Blagovčanin: Najflagrantnije kršenje obaveza BiH
Predsjednik Upravnog odbora Transparency Internationala BiH Srđan Blagovčanin ocijenio je da se radi o najtežem kršenju obaveza koje je BiH preuzela na putu ka Evropskoj uniji.
„Ovo je najflagrantnije kršenje obaveza BiH u procesu evropskih integracija. Ovakvi potezi dodatno urušavaju ionako narušen kredibilitet države i potvrđuju da je evropsko opredjeljenje vlasti često samo deklarativno“, izjavio je Blagovčanin za Fokus.
Šta predviđaju potpisani memorandumi
Prema informacijama objavljenim na web-stranici Instituta za standardizaciju BiH, memorandumi predviđaju jačanje saradnje u oblasti standardizacije i mjeriteljstva, razmjenu stručnjaka, zajedničke obuke, usklađivanje nacionalnih standarda i mogućnost međusobnog priznavanja certifikata.
Ruska strana je ponudila i pristup fondu sa više od 41.000 standardizacijskih dokumenata, kao i obuke u ruskoj Akademiji za standardizaciju i certifikaciju. Sporazumi su potpisani na period od tri godine, uz automatsko produženje.
Turčalo: Ovo nije tehnička, nego politička odluka
Dekan Fakulteta političkih nauka u Sarajevu Sead Turčalo smatra da se ovakvi sporazumi ne mogu posmatrati kao tehnička saradnja.
„U aktuelnom geopolitičkom kontekstu ovo nije tehničko pitanje. Rosstandard je sankcioniran jer je dio sistema koji podržava rusku vojnu infrastrukturu. Potpisivanje sporazuma s takvim subjektom predstavlja političko i strateško pozicioniranje“, naglasio je Turčalo.
Dodaje da politički akteri iz entiteta RS koriste državne institucije kako bi širili vlastiti vanjskopolitički prostor i autonomiju, bez obzira na međunarodne obaveze BiH.
Institucije bez odgovora
Portal Fokus zatražio je zvanične stavove od Ministarstva vanjske trgovine i ekonomskih odnosa, Instituta za mjeriteljstvo BiH i Instituta za standardizaciju BiH, ali odgovori do zaključenja teksta nisu dostavljeni.
Dugogodišnja praksa sporazuma s Rusijom
Ovo nije izolovan slučaj. U proteklim godinama institucije u BiH, naročito iz RS-a, potpisivale su brojne sporazume s ruskim subjektima u oblastima sigurnosti, energetike, migracija i civilne zaštite. Među njima su memorandumi MUP-a RS s MUP-om Moskve, sporazumi s Gazpromom, kao i saradnja u oblasti vanrednih situacija.
Zakonodavne institucije BiH rijetko su preispitivale ovakve poteze izvršne vlasti, a posljednji pregled sporazuma s Rusijom u NSRS dostavljen je još 2015. godine.
Opasni signali u ključnom trenutku
Potpisivanje novih sporazuma s ruskim institucijama pod sankcijama dolazi u trenutku kada BiH pokušava ubrzati evropski put i dobiti zeleno svjetlo za otvaranje pregovora s EU. Umjesto toga, ovakvi potezi šalju poruku političke nedosljednosti i ozbiljno dovode u pitanje vanjskopolitičku orijentaciju države.
