Nova nacionalna sigurnosna strategija administracije predsjednika SAD-a Donalda Trumpa donijela je veliki zaokret u američkom pogledu na Evropu, ali i signal koji bi mogao imati dalekosežne posljedice za Bosnu i Hercegovinu.
Posebno odjekuje jasna poruka da Washington želi “okončati percepciju NATO-a kao saveza koji se stalno širi”, rečenica koja dolazi u trenutku kada je BiH deklarativno na putu ka NATO-u, ali već godinama blokirana protivljenjem politika iz Banja Luke.
Strateški dokument otvoreno nosi pečat politike “America First”. Umjesto dosadašnjeg insistiranja na jačanju NATO-a i proširenju prema istoku pa i Zapadnom Balkanu, Washington sada šalje signal da su prioriteti drugačiji, stabilizacija odnosa sa Rusijom, smanjenje evropske ovisnosti o SAD-u i podsticanje Evrope da sama preuzme veći dio tereta sigurnosti.
Ovakav pristup, uz otvorenu kritiku evropskih vlada i evropske birokratije, djeluje kao jasan ustupak Moskvi, koja godinama insistira da se NATO više ne širi. Dokument tvrdi da širenje Alijanse stvara “percepciju” permanentnog približavanja granicama Rusije, što Washington sada želi zaustaviti.
BiH u nebranom grožđu
Za Bosnu i Hercegovinu ovo predstavlja ozbiljan politički hladan tuš. Na papiru, BiH je i dalje opredijeljena za NATO put, MAP je aktivan, a svi ključni strateški dokumenti potvrđuju kurs ka euroatlantskim integracijama. No realnost je potpuno drugačija, veto vlasti entiteta RS i otvoreno protivljenje SNSD-a godinama drže proces u blokadi.
Do sada su domaći političari računali na to da će Washington, kao najutjecajniji glas unutar NATO-a, nastaviti insistirati na daljnjem proširenju i pomoći zemljama Zapadnog Balkana da prebrode unutrašnje otpore. Međutim, novi američki dokument sugeriše da država poput BiH više ne može računati na tu vrstu geopolitičkog vjetra u leđa.
U dijelu posvećenom Evropi, strategija iznosi niz teških ocjena na račun Evropske unije, niskih stopa rasta, regulacija koje “ubijaju kreativnost”, demografskog pada, identitetskih kriza i sve većih unutrašnjih političkih podjela. Evropa, navodi se, rizikuje “civilizacijsko brisanje” ako nastavi trenutnim putem.
U segmentu koji se tiče sigurnosti, naglasak je na stabilizaciji odnosa sa Rusijom i osiguranju brzog kraja rata u Ukrajini, ponovo u skladu s Trumpovom retorikom da evropski ratovi opterećuju američku ekonomiju i ugrožavaju globalnu stabilnost.
Međutim, ono što najdirektnije pogađa Bosnu i Hercegovinu jeste rečenica u kojoj se navodi da će američka politika prema Evropi podrazumijevati:
“Okončanje percepcije, i sprječavanje realnosti, NATO-a kao saveza koji se stalno širi.”
To je zaokret koji implicira da Washington više ne vidi proširenje NATO-a kao prioritet, što zemlje kandidati, poput BiH, Gruzije i Ukrajine, ostavlja u geopolitičkoj magli.
Šta to znači za BiH
Bez jasne američke podrške širenju NATO-a, BiH gubi bitnog saveznika u procesu integracija. Evropske zemlje same, posebno podijeljene oko odnosa s Rusijom, teško će imati snage da guraju Zapadni Balkan u NATO. RS godinama tvrdi da NATO integracije “više nisu realne”, a ova strategija im sada daje dodatni argument da se proces zaustavi ili potpuno zamrzne. Za njih, Washingtonov zaokret predstavlja dokaz da se “svijet mijenja” i da BiH treba ostati van Alijanse.
Nova američka nacionalna strategija jasno poručuje da se Washington udaljava od politike neograničenog širenja NATO-a. Iako se to ne navodi direktno, poruka je jasna, male i politički podijeljene države poput BiH više ne mogu računati da će SAD gurati njihovu integraciju u Alijansu. Ako je proširenje NATO-a stavljeno na pauzu, onda je i bosanskohercegovački put ka Alijansi, barem za sada, osuđen da ostane samo na papiru.
