NOVI BOLESNIK EVROPE: Država je iscrpljena godinama štrajkova, nasilnih protesta i rastućih životnih troškova
Povjerenje u institucije palo je na najniži nivo u posljednjih 40 godina. Svaka nova vlada suočava se s blokadom, svaka reforma s ulicom. Mladi Francuzi sve češće izražavaju želju da napuste zemlju, a sindikati su najavili novi talas protesta protiv “vladine nesposobnosti”.
Francuska, nekada motor evropske integracije i simbol političke stabilnosti, danas tone u sve dublju krizu koja ima tri lica: političku neizvjesnost, nepovjerenje tržišta i rastuću društvenu napetost. U proteklih godinu dana, malo je zemalja učinilo više da zasluže epitet “bolesnika Evrope”, termin koji su nekada nosile Italija i Grčka, a koji se sada sve češće čuje u vezi s Parizom, piše El Mundo, prenosi Bosna.hr.
Sébastien Lecornu, peti premijer Emmanuela Macrona od 2022. godine, podnio je ostavku samo 26 dana nakon imenovanja. Njegova vlada, koja je trajala svega četrnaest sati, postala je najkraća u istoriji Pete republike. Razlog je, kao i kod njegovih prethodnika, jednostavan: nemogućnost da obezbijedi parlamentarnu većinu za usvajanje budžeta. Bez većine i bez povjerenja opozicije, Lecornu je izabrao da sam ode prije nego što bude srušen glasanjem o nepovjerenju.
Macron mu je dao 48 sati da “stabilizuje zemlju” i postigne dogovor s opozicionim strankama, ali šanse su bile minimalne. Čak i umjereni socijalisti odbili su da sarađuju, a centristički blok na koji je računao raspao se pod težinom vlastitih ambicija. Lecornu je optužio opoziciju za “egoizam” i “političke kalkulacije”, no stvarnost je bila jasna: njegov kabinet nije imao ni legitimitet ni podršku.
Francuski polupredsjednički sistem, osmišljen 1958. da spriječi upravo ovakvu nestabilnost, danas pokazuje sve svoje pukotine. U teoriji, moćan predsjednik treba da ima stabilnu većinu u Narodnoj skupštini. U praksi, Emmanuel Macron je tu većinu izgubio 2024. godine, prvi put da se to dogodilo nekom predsjedniku od 1988. Od tada, nijedan njegov premijer nije uspio održati se na funkciji duže od nekoliko mjeseci.
Pokušaji da se vlada dekretima, pozivanjem na član 49.3 Ustava, završavali su političkim samoubistvima: Michel Barnier je srušen nakon samo tri mjeseca, François Bayrou je izdržao devet, a Lecornu ni četiri sedmice. Svaki pokušaj da se ponovo sastavi vlada “centra” završava istim rezultatom: paraliza.
Politički haos već ima mjerljive ekonomske posljedice. Pariški berzovni indeks CAC 40 pao je tri poena u svega nekoliko sati nakon Lecornuove ostavke, što je najveći pad od ljeta. Kamatna stopa na francuske desetogodišnje obveznice skočila je na 3,57 posto, više nego na italijanske i grčke, dok je euro oslabio za 0,7 posto. Francuski javni dug doseže 113,9 posto BDP-a, a budžetski deficit gotovo je dvostruko veći od granice koju propisuje Evropska unija.
Za investitore i evropske partnere, Francuska je postala rizična zemlja. U Briselu raste zabrinutost da bi kriza mogla imati domino-efekt i ugroziti stabilnost cijele eurozone, pogotovo ako dođe do novih izbora koji bi mogli ojačati ekstremnu desnicu.
Predsjednik Macron, koji je nekad slovio za političkog čarobnjaka i simbol modernizacije Evrope, sada djeluje kao zarobljenik vlastitog sistema. Njegova reformska agenda, od penzijske reforme do budžetske discipline, više ne nalazi ni podršku ni politički prostor. Iako bi teoretski mogao imenovati novog premijera, to bi značilo ponavljanje istog neuspješnog scenarija. Alternativa su novi izbori, ali Macron se plaši da bi time otvorio vrata pobjedi Marine Le Pen i njenog Nacionalnog okupljanja.
Prema posljednjim anketama, Nacionalno okupljanje (AN) uživa podršku između 32 i 35 posto birača. Njihove teme,“red i zakon”, “imigracija” i “austeritet”, ponovo dominiraju političkim prostorom, dok se ljevica dijeli između socijalista, ekoloških stranaka i “Nepokorene Francuske” Jean-Luca Mélenchona. Njihova liderka u Skupštini, Mathilde Panot, već je najavila inicijativu za pokretanje postupka za smjenu predsjednika Republike, što dodatno pojačava institucionalni haos.
Marine Le Pen otvoreno poziva Macrona da “časno” podnese ostavku i da se raspusti parlament, dok njen saradnik Jordan Bardella najavljuje izbore “u roku od nekoliko sedmica”. Macron, međutim, tvrdi da neće odstupiti do kraja mandata 2027. godine.
Iza političkih previranja krije se duboka društvena frustracija. Francuska je iscrpljena godinama štrajkova, nasilnih protesta i rastućih životnih troškova. Povjerenje u institucije palo je na najniži nivo u posljednjih 40 godina. Svaka nova vlada suočava se s blokadom, svaka reforma s ulicom. Mladi Francuzi sve češće izražavaju želju da napuste zemlju, a sindikati su najavili novi talas protesta protiv “vladine nesposobnosti”.
U isto vrijeme, država sve više gubi kapacitet da posreduje između društvenih slojeva. Francuski model “republikanskog kompromisa”, balans između tržišta, socijalne solidarnosti i državnog autoriteta više ne funkcioniše. Francuska je postala zemlja u kojoj svaka odluka izaziva krizu, a svaka kriza nove izbore.
Ono što dodatno zabrinjava jeste činjenica da se francuska kriza odvija u trenutku kada Evropa prolazi kroz vlastitu fazu nesigurnosti. Njemačka ekonomija stagnira, Italija se bori s dugom, a Poljska i Mađarska testiraju granice demokratskog poretka. U takvom pejzažu, francuska nestabilnost potkopava samu ideju evropskog vođstva. Zemlja koja je trebala biti stožer evropske integracije sada postaje simbol njenog slabljenja.
